Shivcharan Jaggi Kussa: July 2011

ਖ਼ੂਹ ਦੀ ਟਿੰਡ ਦਾ ਹਾਉਕਾ

ਉਜਾੜਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਹ ਦੀ ਇੱਕ ਟਿੰਡ ਸਾਂ ਮੈਂ,
ਜੋ ਗਿੜਦਾ ਰਿਹਾ ਮਾਲ੍ਹ ਦੇ,
ਨਾ ਮੁੱਕਣ ਵਾਲ਼ੇ ਗੇੜ ਵਿਚ!
ਢੋਂਦਾ ਰਿਹਾ ਗੰਧਲ਼ੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ੂਹ ਦੇ ਕੰਢੇ,
ਤੇ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਰਾਤ ਦਿਨ ਮੁਸ਼ੱਕਤ!
...ਤੇ ਜਦ 'ਨਿੱਤਰ' ਕੇ,
ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ,
ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਪਿੱਠ ਭੁਆ ਕੇ ਵੀ ਨਾ ਦੇਖਦੇ!
ਅੰਦਰੋਂ ਸਰਦ ਹਾਉਕਾ ਉਠਦਾ,
ਟੀਸ ਜਾਗਦੀ, ਵਿਛੜਿਆਂ ਦਾ ਦਰਦ ਆਉਂਦਾ!
ਕਾਲ਼ਜਾ ਮੱਚਦਾ!! ਹਿਰਦਾ ਦੋਫ਼ਾੜ ਹੁੰਦਾ!!!
ਪਰ ਚੁੱਪ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਜੀਅ 'ਤੇ ਜਰਦਾ!

ਹੋਰ ਪੜੋ...

ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦ

ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਗੱਲ ਬਾਤ ਲਈ ਬੜਾ ਹੀ ਘੱਟ ਹੱਥ ਆਉਂਦਾ ਹੈ! ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇੱਕੋ ਗੱਲ ਹੀ ਕਹੇਗਾ, "ਜੋਤੀ! ਤੂੰ ਹਰ ਗੱਲ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਫ਼ਾਨਾਂ ਨਾ ਠੋਕਿਆ ਕਰ - ਗੱਲਾਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਐ ਕਰਨ ਲਈ!"
ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਵਿਚ ਪਠਾਣ ਵਾਲੀ ਦਲੇਰੀ, ਸਿੱਖ ਵਾਲੀ ਸ਼ਰਧਾ, ਸੂਰਮੇਂ ਵਾਲੀ ਬੜ੍ਹਕ, ਦਰਵੇਸ਼ ਵਾਲੀ ਨਿਮਰਤਾ, ਫ਼ੱਕਰਾਂ ਵਾਲੀ ਸਾਦਗੀ, ਸਾਧੂਆਂ ਵਾਲੀ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹੀ, ਆਸ਼ਕਾਂ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰੇਮ-ਭਾਵਨਾਂ ਅਤੇ ਜੱਟਾਂ ਵਾਲੀ ਯਾਰੀ ਦਾ ਅਥਾਹ ਸੋਮਾਂ ਹੈ! ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਯਾਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਵੀ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਧ ਕੁ ਦਾ ਹੋ ਕੇ ਮਿਲਣਾਂ ਉਸ ਦੀ ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ।
ਜਿਹੜੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕ ਦੇਖਣ ਲਈ ਤਰਸਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਹਨ। ਇਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਤੇ ਮੈਂ ਇਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਹੱਥ ਲਾਉਂਦਾ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਜੱਫ਼ੀ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਜੱਗੀ ਕਹਿੰਦਾ, "ਤੇਰੀ ਜਗਾਹ ਮੇਰੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ - ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਹੈ ਬਾਈ!"
ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਕਰਕੇ ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸ਼ਤਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ। ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਖੜੋਤ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਉਹ ਸੂਰਮੇਂ ਵਾਂਗ ਮਾਰੋ-ਮਾਰ ਕਰਦਾ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਨਿਰੰਤਰ ਤੁਰਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਤੁਰ ਰਿਹਾ ਹੈ! ਹਰ ਸਾਲ ਇਕ ਨਾਵਲ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿਚ ਦੇਣਾਂ ਕੋਈ ਖਾਲਾ ਜੀ ਦਾ ਵਾੜਾ ਨਹੀਂ! ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੱਧੂ ਮੁਤਾਬਿਕ, "ਬਥ੍ਹੇਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜੱਗੀ ਨੂੰ ਆਲੋਚਨਾਂ ਦੀ ਠਿੱਬੀ ਮਾਰਨੀਂ ਚਾਹੀ - ਪਰ ਦੇਖ ਲਓ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇਂ ਹੈ - ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਅਖਾੜੇ ਵਿਚ ਖੌਰੂ ਪੱਟੀ ਫ਼ਿਰਦੈ!" ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰੁਮੁੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰ ਜਾਂ ਰਸਾਲਾ ਨਹੀਂ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੁੱਸਾ ਨਾ ਛਪਿਆ ਹੋਵੇ! ਡਾ. ਗੁਰਨਾਮ ਗਿੱਲ ਅਨੁਸਾਰ, "ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਜਾਂ ਰਸਾਲਾ ਚੁੱਕ ਲਵੋ, ਉਸ ਵਿਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੋ ਨਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ - ਇਕ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਦੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ!" ਉਸ ਦਾ ਕਿਧਰੇ ਕੋਈ ਲੇਖ, ਕਿਧਰੇ ਲੜੀਵਾਰ ਨਾਵਲ, ਕਿਧਰੇ ਕੋਈ ਕਹਾਣੀਂ ਜਾਂ ਕਿਧਰੇ ਕੋਈ ਕਵਿਤਾ ਛਪਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਦੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 15 ਦੇ ਕਰੀਬ ਨਾਵਲ ਬਾਹਰਲੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ-ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਵੈੱਬ ਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਲੜੀਵਾਰ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਚਹੇਤੇ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ! ਸ਼ਿਵਚਰਨ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਹੈ! ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ, ਜਰਮਨ, ਇਟਲੀ, ਗਰੀਸ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਥਾਂ-ਥਾਂ 'ਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੱਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੇਦਾਂਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਪੰਜਾਬੀ ਲਾਂਬੜਾ ਸੱਥ' ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉਸ ਨੂੰ 'ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਨਾਵਲਿਸਟ' ਵਰਗੇ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ!
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, "ਬਾਬਾ ਜੀ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਛਪ ਚੁੱਕੀਐਂ - ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਕੋਈ ਰਿਲੀਜ਼ਿੰਗ ਸਮਾਰੋਹ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ?" ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਉੱਤਰ ਸੀ, "ਲਫ਼ਾਫ਼ੇਬਾਜ਼ੀ ਮੈਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਨਹੀਂ! ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ਰਚਾ ਕਰਕੇ ਲੇਖਕ ਬੁਲਾਉਣੇਂ ਤੇ ਫ਼ਿਰ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਆਪਣੀ ਹੀ ਉਸਤਤ ਸੁਣੀਂ ਜਾਣੀ, ਇਹ ਮੇਰੀ ਫ਼ਿਤਰਤ ਨਹੀਂ! ਇਹ ਤਾਂ ਉਹ ਗੱਲ ਹੋਈ ਕਿ ਹਰਨਾਕਸ਼ ਵਾਂਗੂੰ ਕਹਿਣਾਂ ਕਿ ਮੇਰਾ ਹੀ ਨਾਮ ਜਪੋ - ਮੈਂ ਹੀ ਰੱਬ ਹਾਂ! ਸ਼ੋਸ਼ੇਬਾਜ਼ੀ ਵਿਚ ਮੈਂ ਪੈਂਦਾ ਨਹੀਂ! ਜਿਹੜੇ ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਪਾਠਕ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਹੈ, ਪੜ੍ਹ ਹੀ ਲੈਣਾਂ ਹੈ! ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਨਾ, ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਨਾ! ਚਾਹੇ ਮੈਂ ਕਿੰਨੇਂ ਹੀ ਸਮਾਰੋਹ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਕਰਵਾਈ ਚੱਲਾਂ!"
ਜਦ ਜੱਗੀ ਕੁੱਸਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਰਾਜ਼ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕੋ ਹੀ ਉੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, "ਤਵ-ਪ੍ਰਸਾਦਿ! ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਮਿਹਰਵਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੂੰਗਿਆਂ-ਬੋਲਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਗੀਤਾ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ!" ਜਾਂ ਫ਼ਿਰ ਉਹ ਗੁਰਬਾਣੀਂ ਵਿਚੋਂ ਪੰਗਤੀ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, "ਜਿਸ ਨੋ ਬਖਸੇ ਸਿਫਤਿ ਸਾਲਾਹ।। ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ਪਾਤਸਾਹੁ!"

ਨਵਜੋਤ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ